Առողջարան-քաղաքի մշակութային լռությունը

Կազդուրիչ հանքային ջրեր, առողջարաններ, հյուրանոցային թանկարժեք համալիրներ, ռեստորան-քարանձավ, ջրվեժ, գողտրիկ, ծառաշատ, հյուրընկալ ու զովաշունչ քաղաք: Խոսքը Ջերմուկի մասին է:

Առողջարան-քաղաք Ջերմուկի մշակութային կյանքի մասին ջերմուկցիները խոսում են անցյալով: «Մշակույթ գիտե՞ք, թե երբ է եղել այստեղ. երբ քաղաքապետարան չի եղել, եղել է քաղսովետ,- ասում է ՀԳՄ Վայոց ձորի բաժանմունքի ղեկավար, բանաստեղծ ՎԱՐԴԳԵՍ ԽԱՆՈՅԱՆԸ:- Մշակութային միջոցառումներ, գրական մրցանակաբաշխություններ էին տեղի ունենում, հանդիպումներ գրողների հետ, Պարույր Սևակը, Ստեփան Ալաջաջյանը, Վազգեն Մնացականյանն այստեղ սեմինարներ էին անցկացնում»:

Վարդգես Խանոյանը ՀԳՄ Վայոց ձորի բաժանմունքի ղեկավար է անցյալ տարվա նոյեմբերից: Մինչ օրս տարածքի փնտրտուքի մեջ են: Միության անդամները չունեն հավաքատեղի: Հույս ունեն, որ քաղաքապետարանում մի սենյակ կտրամադրեն: Դիմել է նորանշանակ մարզպետին: Ասել է՝ շուտով, բայց դեռ հարցին լուծում չի տրվել:
Ջերմուկի Աջափում (քաղաքը երկու մասի է բաժանված Արփա գետի կիրճով՝ Ձախափ և Աջափ), չկա ոչ գրադարան, ոչ գրախանութ: Ասում են` գրադարանն օտարելով՝ տարածքի խնդիր են լուծել: Փաստն այն է, որ գիրք ընթերցելու համար Աջափի բնակիչները պետք է Ձախափ հասնեն: Ջերմուկցիներին վրդովեցնում է այն, որ փակվել է քաղաքի առաջին գրադարանը: Ասում են՝ երբ այս գրադարանը հիմնվել է, դեռ Ձախափը գոյություն էլ չուներ:
Գրախանութի տեղում հյուրանոց է: Փակվել է այն տարիներին, երբ սկսվեց գրախանութների սպանդը: Խոստացել են, որ գրքերի տաղավար կբացեն (մրգերի, բույսերի, մուրաբաների ու հուշանվերների կողքին կարող են հատուկենտ գրքեր հայտնվել): Վարդգես Խանոյանն ասաց, որ ՀԳՄ նախագահ Էդվարդ Միլիտոնյանը տարիներ առաջ գրություն է ուղարկել քաղաքապետին, որ տարածք տրամադրեն գրախանութի համար: Խոստացել են, բայց սայլը տեղից չի շարժվել: Գրողի, գրականության համար տարածք այստեղ չկա: Ձախափով անցնելիս գրախանութ եմ նկատում. վարորդը բացատրում է՝ գրենական պիտույքներ են վաճառում, էստեղ գիրք ո՞վ է կարդում: Կարծես բոլոր հարցերի պատասխանը տրված է: Գիրք չեն կարդում: Նույն պատճառաբանությամբ ժամանակին գրախանութները կոշիկի խանութ դարձան:

Հետխորհրդային շրջանը բնորոշող մի խորհրդանշական կառույց էլ կա Ջերմուկում: Մեծ երկհարկ շինությունը կապույտ ցելոֆանով է պատված, հավանաբար քամուց, անձրևից պաշտպանելու կամ խայտառակությունը գոնե մասնակի ծածկելու համար: Ժամանակին հանրապետության լավագույն մշակութային կենտրոններից մեկը հիմա ավերակ է հիշեցնում: Պատմում են, որ այստեղ կինոդահալիճ է եղել, լողավազան, սրճարան, երկհարկանի գրադարան, խաղահրապարակ, պարասրահ: Դասական պատմություն է: Շենքը վաճառել են, վերավաճառել, քանդել, թալանել, չեն խնայել ո՛չ հատակը, ո՛չ պատերը, ո՛չ էլ հայ մեծերի կիսանդրիները: Հովհաննես Թումանյանի, Արամ Խաչատրյանի, Հրաչյա Ներսիսյանի և հայ մյուս մեծերի կիսանդրիները ավեր տարածքի սպիտակ ուրվականների են նման, մեկը աչք չունի, մյուսը՝ քիթ ու ականջ: Հին սովորությամբ այս տարածքին տեղացիները մշակույթի տուն են ասում, իրականում այն ո՛չ հասցե ունի, ո՛չ անուն, ո՛չ կարգավիճակ: Դրամատիկ տեսարանն ամբողջացնում է տապալված կաղնին: Ասացին, որ Նորայր Գրիգորյանը «Հրապարակ» օրաթերում տպագրված հոդվածում գրել էր շինության դիմաց ընկած այս ծառի մասին, հորդորել՝ քանի ուշ չէ, բարձրացնել հսկա կաղնին, որ շարունակի ապրել: Մեր այցի ժամանակ ծառը կտոր-կտոր էր արված:

Ջերմուկում հանդիպեցինք հին, գեղեցիկ անտերունչ շինությունների: Ի՞նչ ճակատագիր է սպասում դրանց, պարզ չէ: Փոխարենը նոր շինություննների ուրվագծեր կային, հարիր կլինե՞ն Ջերմուկի դիմագծին, էլի պարզ չէ:
Պետք է արդար լինել և ասել, որ Ջերմուկի անտառային կածանում է գտնվում ֆիդայիներին նվիրված արձանաշարը, որի հեղինակն է քանդակագործ Հովհաննես Մուրադյանը:
Ջերմուկում գործում է Հայաստանի ազգային պատկերասրահի Ջերմուկի մասնաճյուղը, ցուցադրվում են կերպարվեստի հայ վարպետների աշխատանքներ, կազմակերպվում են անհատական ցուցահանդեսներ:

Մշակութային լռությունը խախտվում է այնքանով, որքանով...
Հարցնում եմ.
-Ի՞նչն է այստեղ անխաթար, դրական, բարի:
Բանաստեղծ Խանոյանը պատասխանում է.
-Բնությունը։
Նայում եմ Ջերմուկի լիճը ցանկապատող մետաղասյուների արանքում հյուսված սարդոստայններին: Եթե մարդկային ձեռք չդիպչի, սարդերն այստեղ «ապարանք» կհյուսեն:
Տունը, որտեղ գիշերում էինք, անտառի եզրին էր: Կուսական, վայրի: Երեկոյան գիրք եմ վերցնում ձեռքս: «Ո՞վ է էստեղ գիրք կարդում»-ը, վատ երաժշտության պես, սղոցում է ականջս:
Տունդարձի ճանապարհին քաղաքի մուտքի մոտ ականատես ենք լինում Իսրայել Օրու հուշարձանի պատվանդանի վերանորոգման աշխատանքներին: Ասում են՝ Օրին երկար է խարխլված հիմքի վրա բազմել, և պատահական չէ, որ հուշարձանն ուշադրության է արժանացել. այստեղով լրագրող է անցել:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ
Լուսանկարը` հեղինակի

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ